Phật giáo Việt Nam với tư tưởng “nhập thế hộ quốc an dân” luôn đồng hành cùng quá trình dựng nước, giữ nước; luôn miệt mài vì độc lập, tự do cùng dân tộc.
Trong cuộc đồng hành đó phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963 như một điểm nhấn rực rỡ, đánh dấu bước chuyển lớn trên con đường hướng nội và nhập thế đến tận cùng vì dân tộc.
Nói về nữ huynh trưởng Gia đình Phật tử Đào Thị Yến Phi vị pháp thiêu thân, nhà thơ Mai Khắc Huy viết: “Bên biển Đông thét gào sóng dậy. Bỗng bừng lên ánh lửa oai hùng. Lửa Từ bi rực sáng trời Đông. Trong huyết quản máu hồng ngưng chảy. Lửa Yến Phi bừng cháy…”.
Thật vậy, chính sự hy sinh vô úy của chị đã góp phần làm rạng ngời ánh Đạo, khi Phật giáo đang đối mặt với sự đàn áp của chế độ độc tại ở miền Nam Việt Nam.
1. Tiểu sử nữ Phật tử Nguyên Thường – Đào Thị Yến Phi
Thánh tử đạo Đào Thị Yến Phi, pháp danh Nguyên Thường, tự Diệu Mai, sinh ngày 16 tháng Giêng năm 1948 tại Hà Đông, (Hà Nội). Thân phụ là Đào Trọng Bình, thân mẫu là bà Lê Thị Vượng. Vì thân phụ đi xa và mất liên lạc từ thuở Phi lên 10, nên gia đình chỉ hai mẹ con đùm bọc lẫn nhau. Mẹ Yến Phi là một Phật tử thuần thành. Yến Phi rất ngoan và hiếu thảo với mẹ, luôn luôn cố gắng đỡ đần và không để mẹ buồn lòng vì mình.
Đào Thị Yến Phi gia nhập Gia đình Phật tử Linh Thứu (Tân Lập, Nha Trang) từ năm 1958, khi mới 10 tuổi, với tư cách một đoàn sinh Oanh Vũ, năm 1961 cắt dây lên Thiếu nữ. Chính thức Quy y Tam bảo vào ngày đại lễ Phật đản 1962. Trúng cách trại huấn luyện đội chúng trưởng Thần Hội năm 1962, trúng cách trại huấn luyện huynh trưởng Lộc Uyển năm 1964 do Ban Hướng dẫn GĐPT Khánh Hòa tổ chức. Sau đó về sinh hoạt với GĐPT Chánh Quang (Chùa Chánh Quang, Lộc Thọ, Nha Trang) với nhiệm vụ đoàn phó nữ Oanh Vũ.
Với bản tính hiền hòa, được tiếp thu tinh thần Bi-Trí-Dũng của đạo Phật, Yến Phi luôn luôn tỏ ra là một Phật tử gương mẫu được mọi người cảm mến. Mặc dù ít nói nhưng khi nói được là phải làm được, cho dù phải hy sinh.
14 giờ 30 ngày 26-1-1965 (nhằm 24 tháng Chạp năm Giáp Thìn) trước tòa hành chánh tỉnh Khánh Hòa, trong lúc chư Tăng Ni và Phật giáo đồ đang tuyệt thực, chống chính quyền miền Nam đàn áp Phật giáo, đàn áp Tăng Ni ở miền Nam. Đào Thị Yến Phi đã tự tay tưới xăng vào mình và châm lửa tự thiêu tại công viên bở biển Nha Trang, trước Tòa Hành chính tỉnh Khánh Hòa. Mọi người ngã mình trước biểu tượng Bi Dũng rạng ngời của Ngọn lửa Yến Phi.
2. Tấm gương Bi – Trí – Dũng Đào Thị Yến Phi
54 năm qua từ ngày nhục thân Thánh Tử đạo vị pháp thiêu thân cúng dường, bảo vệ đạo pháp và dân tộc của nữ Huynh trưởng Gia Đình Phật Tử Việt Nam, Nguyên Thường tự Diệu Mai, Đào Thị Yến Phi , tại công viên bờ biển Nha Trang trước Tòa Hành Chánh Tỉnh Khánh Hòa. Hiện nay nơi đây là công viên Yến Phi với tượng đài uy dũng, lưu dấu một sự kiện quan trọng xảy ra năm 1965…Thời gian đó, là nỗi kinh hoàng của nhân dân miền Nam trước bạo lực sắt máu của chính quyền Trần Văn Hương. Đặc biệt, nhân vật được mô tả như là “sĩ khí của miền Nam” Trần Văn Hương, người đã đem hết sức tàn lực tận để thẳng tay đàn áp đẩm máu Tăng Ni và đồng bào Phật tử, mạ lị các cấp lãnh đạo Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.. Khi ông làm thủ tướng chính quyền miền Nam.
Vào năm 1965, một buổi chiều mùa đông năm Giáp Thìn, Nữ Huynh trưởng GĐPT Linh Thứu Đào Thị Yến Phi tròn 17 tuổi, lứa tuổi thanh xuân được un đúc trong tinh thần Bi Trí Dũng, noi gương Bồ Tát Thích Quảng Đức, đã tự mình đốt lên ngọn đuốc bằng chính nhục thân của mình, để thức tỉnh lương tâm những kẻ bị vô minh che mờ. Một ngày sau, chính phủ Trần Văn Hương sụp đổ.
Tờ báo Lao Động tiếng nói của quần chúng lao động và Phật tử tiến bộ miền Trung số 1 ra ngày 30-11-1971, bảy năm sau ngày nhục thân Thánh Tử đạo Yến Phi nằm yên trong lòng đất lạnh, đã dành nhiều trang viết về chủ đề lửa Yến Phi, ngọn lửa tiêu biểu cho năng lực chiến đấu – tinh thần bất khuất, ý nguyện Hòa Bình của nhân dân Khánh Hòa.
Hằng năm vào ngày 24 tháng chạp Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Khánh Hòa, Ban Hướng dẫn Gia đình Phật tử tỉnh Khánh Hòa tổ chức trọng thể trang nghiêm lể tưởng niệm tại tượng đài Yến Phi, Công viên Yến Phi Nha Trang, nơi mà cách đây hơn nửa thế kỷ nữ Phật tử Nguyên Thường – Đào Thị Yến Phi đã vị pháp thiêu thân.
3. Thay lời kết
Nói về nữ huynh trưởng GĐPT Yến Phi vị pháp thiêu thân, nhà thơ Mai Khắc Huy viết: “Bên biển Đông thét gào sóng dậy. Bỗng bừng lên ánh lửa oai hùng. Lửa Từ bi rực sáng trời Đông. Trong huyết quản máu hồng ngưng chảy. Lửa Yến Phi bừng cháy…”.
Nữ Phật tử anh hùng Đào Thị Yến Phi đã hiến dâng trọn vẹn cho Hòa bình, cho Đạo pháp và Dân tộc. Trước lúc ra đi, chị để lại ba bức tâm thư mà cho đến bây giờ vẫn khiến nhiều người phải ngậm ngùi xúc động nghẹn ngào khi đọc lại những bức thư của chị. Một trong ba bức tâm thư ấy, dõng mãnh và xúc động nhất là bức thư chị gởi cho chư tôn Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni trong cả nước. Chị viết: “Con pháp danh Nguyên Thường, tự Diệu Mai, là huynh trưởng GĐPT Chánh Quang xin âm thầm phát nguyện tự thiêu đốt nhục thân để cúng dường Tam bảo và cầu nguyện cho quốc thái dân an, cho quý Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni được pháp thể khinh an. Cầu nguyện cho Phật giáo đồ thừa nghị lực để đấu tranh giành lại tự do cho Dân tộc, cho Đạo pháp…”.
Năm mươi bốn năm đã trôi qua, hình ảnh người nữ huynh trưởng khả ái dần phai mờ, nhưng ngọn lửa hào hùng mà chị thắp lên vẫn luôn tỏa sáng trong lòng dân tộc, trong lòng mọi người con Phật hôm nay và thế hệ mai sau. Tên chị đã đi vào lịch sử nhân loại và nơi chị ngã xuống đã trở thành một công viên văn hóa Yến Phi tại miền thùy dương cát trắng thành phố biển Nha Trang.
Xin được mượn lời nhà thơ Mai Khắc Huy “Ngọn Lửa Yến Phi” kết thúc bài tham luận:
Bên biển đông thét gào sóng dậy
Bổng bừng lên ánh lửa oai hùng
Lửa Từ bi rực sáng trời Đông
Trong huyết quản máu hồng ngưng chảy.
Lửa Yến Phi bừng cháyThiêu đốt xác phàm nhân
Trăm ngàn người gục lạy
Nước mắt tràn đau thương
Hiến dâng ánh lửa thiêng
Báo ân Tam Bảo xây nền tự do
Nha Trang thơ mộng
Đây chính là nơi
Lửa Yến Phi sáng ngời
Đốt tan bạo lực
Quét sạch bạo quyền
Oai linh thay!
Ánh lửa thiêng
Muôn đời Dân tộc xin nguyền nhớ ơn.
NNC Thích Trí Bửu
